در قلب صنعت انرژی ایران، خوزستان به کانونی از نوآوری و خوداتکایی تبدیل شده است. این گزارش، روایتی از دستاوردهای متخصصان این خطه است که با خلق فناوریهای بومی، نه تنها چالشهای صنعت نفت را به فرصت تبدیل کردهاند، بلکه افقهای جدیدی از پیشرفت را در برابر اقتصاد ملی گشودهاند.
تولد یک غول انرژی: توربین گازی تیدا
پیشرفت تاریخی در صنعت نیروگاهی کشور – برای نخستین بار در ایران، متخصصان شرکت دانشبنیان “توربین ماشین خاورمیانه” موفق به طراحی، ساخت و بهرهبرداری از توربین گازی کلاس ۴ مگاواتی با نام تجاری “تیدا” شدهاند. این دستاورد بزرگ که با همکاری شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب محقق شده، نمادی درخشان از توانمندی صنعت داخلی در عرصه فناوریهای پیچیده انرژی است.
خوداتکایی در شرایط چالشبرانگیز – این شرکت دانشبنیان خصوصی در سالهای تحریم، با بهره گیری از کلیه ظرفیتهای داخلی و تجمیع توانمندی قریب به ۵۰ مجموعه کارگاهی و تولیدی، نه تنها تولید این توربین را بومی سازی کرده، بلکه زنجیرهای ارزشمند برای تولید سالانه بالغ بر ۳۵,۰۰۰ عدد قطعه تجهیزات دوار ایجاد کرده است.
صرفه جویی ارزی و حفظ پایداری تولید – صنعت نفت کشور با بهره گیری از این توربین های ساخت داخل، علاوه بر صرفه جویی ارزی چشمگیر و جلوگیری از خروج ارز، توانسته توربینهای زیر ۱۰ مگاوات سولار سنتار خود را به صورت کامل آماده به کار نگه دارد.
کارکردهای استراتژیک در بحران انرژی – هر دستگاه از این توربین میتواند روزانه مانع از گازسوزی حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون مترمکعب گاز گردد و نقشی منحصر به فرد در کمک به رفع ناترازی انرژی، خصوصاً در بخش گاز ایفا کند.
دستاوردی با فناوری انحصاری – با توجه به اینکه فناوری ساخت این توربین ها پیش از این در انحصار کشور آمریکا بود، اجرای این طرح نه تنها منجر به توسعه دانش مهندسی و ساخت توربین گازی در داخل شده، بلکه گامی بلند در جهت بی نیازی به واردات توربین های زیر ۱۰ مگاوات محسوب میشود.
بستر شکوفایی: نمایشگاه صنعت نفت خوزستان
نمایشگاهی با رنگ و بوی دانشبنیان – پانزدهمین نمایشگاه تخصصی ساخت تجهیزات صنعت نفت خوزستان که در دی ماه ۱۴۰۳ در اهواز برگزار شد، با حضور چشمگیر ۲۸۴ واحد صنعتی از ۱۵ استان کشور، شاهد مشارکت کمنظیر ۱۱۴ شرکت دانشبنیان (معادل ۴۰ درصد کل نمایشگاه) بود. این آمار گویای تحول عمیق در زیست‌بوم فناوری استان است.
تجلی شعار “خوداتکایی در ساخت، پایداری در تولید” – این نمایشگاه که به میزبانی شرکتهای بزرگ ملی از جمله شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، شرکت ملی حفاری ایران، شرکت نفت و گاز اروندان و شرکت مهندسی و توسعه نفت برگزار شد، به عرصهای برای نمایش تازه ترین دستاوردهای ساخت داخل در حوزه تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت تبدیل شد.
خاستگاه دومین رویداد بزرگ صنعت نفت – نمایشگاه تخصصی ساخت تجهیزات صنعت نفت در استان خوزستان به عنوان دومین رویداد نمایشگاهی و اقتصادی صنعت نفت پس از نمایشگاه بینالمللی نفت تهران شناخته می شود که اهمیت استراتژیک این منطقه در نقشه انرژی کشور را نمایان می سازد.
دیگر دستاوردهای درخشان
دستگاه سنجش H2S؛ پایان وابستگی – در دومین روز از این نمایشگاه، از دستگاه اندازهگیری میزان هیدروژن سولفور در نفت خام که توسط محققان شرکت نفت و گاز اروندان و یک شرکت دانشبنیان بومی در استان خوزستان اجرایی شده بود، رونمایی شد. این دستگاه که برای اولین بار در سطح کشور تولید شده، مطابق با استاندارد ASTM قابلیت اندازهگیری H2S تا ۲۵۰ ppm را داراست و از نظر قیمتی تنها یک چهارم دستگاه مشابه خارجی ارزش دارد.
دستگاه سیار چاه آزمایی؛ فناوری بومی برای شرایط سخت – رونمایی از دستگاه سیار چاه آزمایی در چاههای نفت و گاز در جریان و فشار بالا، دیگر دستاورد درخشان متخصصان شرکت نفت و گاز اروندان با همکاری یک شرکت دانشبنیان بود که به صورت کامل در داخل کشور ساخته شده و از نمونههای خارجی بسیار مقرون به صرفهتر است.
چشم انداز آینده
الگویی برای توسعه صنعتی – موفقیت این شرکتها در خوزستان، الگویی موثر از همافزایی منطقه‌ای برای توسعه صنعتی ارائه کرده است. تمرکز بر بازارهای خاص، دانش فنی و تعهد به استانداردهای بینالمللی، مسیری است که این شرکتها را از درون محدودیتها به سوی فرصتهای بین المللی هدایت کرده است.
نیازمند حمایت پایدار – با وجود این دستاوردهای درخشان، سفارشگذاری و بهرهبرداری از این فناوریها نیازمند برنامه‌ریزی‌های کلان و حمایتهای مجموعه مدیریتی و حاکمیتی کشور است تا بتواند در جهت بی نیازی به واردات توربینهای زیر ۱۰ مگاوات مؤثر واقع شود.
ترسیم افقهای جدید – خوزستان که از دیرباز به عنوان قلب تپنده صنعت نفت ایران شناخته شده، امروز با پیوند صنعت و دانش بنیان ها، در حال تبدیل شدن به قطب فناوریهای انرژی در منطقه است. این تحول، نه تنها نقش این استان در اقتصاد ملی را تقویت میکند، بلکه پیام روشنی از ظرفیتهای داخلی به سرمایه‌گذاران و شرکای تجاری بالقوه جهانی مخابره میکند.
کلام آخر
داستان موفقیت توربین گازی تیدا و دیگر دستاوردهای رونمایی شده در نمایشگاه صنعت نفت خوزستان، روایتی امیدبخش از تولد ایرانِ صنعتی و دانش‌بنیان‌ها است. این موفقیتها ثابت می کند که با اتکا به نیروی متخصص داخلی و مدیریت جهادی، می توان بر چالشهای پیچیده فناوری غلبه کرد و در مسیر خوداتکایی گامهای استوار برداشت. خوزستان امروز، نه فقط با منابع طبیعی، که با سرمایه‌های انسانی و فکری اش، در خط مقدم پیشرفت صنعتی ایران ایستاده است
نویسنده یادداشت: سعید منجزی
