صنعت نیشکر خوزستان به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین و پایدارترین صنایع کشاورزی ایران شناخته می‌شود. این صنعت نه تنها در تولید شکر خودکفایی ایجاد کرده، بلکه با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، توانسته است از تمامی اجزای نیشکر، از ریشه تا برگ، به شکلی بهینه استفاده کند. این رویکرد جامع، نیشکر را به نمونه‌ای بی‌نظیر از اقتصاد چرخشی در ایران تبدیل کرده است.
تولید شکر و ارزش اقتصادی
خوزستان با تولید سالانه بیش از یک میلیون تن شکر، سهمی ۸۰ درصدی در تأمین نیاز داخلی کشور دارد. شرکت‌های بزرگی مانند هفت‌تپه، کارون و دعبل خزاعی با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته، کیفیت و کمیت تولید شکر را به سطحی رسانده‌اند که ایران را در زمره تولیدکنندگان برتر منطقه قرار داده است. این موفقیت، سالانه از خروج میلیون‌ها دلار ارز برای واردات شکر جلوگیری می‌کند.
تولید انرژی از پسماند (باگاس)
یکی از شگفت‌انگیزترین جنبه‌های صنعت نیشکر، تبدیل پسماند آن به انرژی است. باگاس یا تفاله نیشکر، به عنوان سوخت در نیروگاه‌های زیست‌توده استفاده می‌شود و سالانه ده‌ها مگاوات برق تولید می‌کند. این روش نه تنها هزینه‌های انرژی را کاهش می‌دهد، بلکه جایگزینی پاک برای سوخت‌های فسیلی محسوب می‌شود.
تولید الکل صنعتی و پزشکی
از دیگر محصولات باارزش مشتق شده از نیشکر، الکل اتیلیک است که در صنایع دارویی، ضدعفونی‌کننده‌ها و حتی سوخت‌های زیستی کاربرد دارد. در دوران همه‌گیری کرونا، این صنعت نقش حیاتی در تأمین الکل پزشکی کشور ایفا کرد و نشان داد که چگونه یک محصول کشاورزی می‌تواند به امنیت سلامت ملی کمک کند.
خوراک دام و کود آلی
تفاله‌های نیشکر پس از استخراج شکر، به عنوان خوراک دام با کیفیت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، لجن باقی‌مانده از فرآیند تولید، به کود آلی غنی تبدیل می‌شود که در کشاورزی پایدار کاربرد دارد. این بهره‌وری حداکثری، ضایعات را به منابعی سودآور تبدیل کرده است.
اشتغال‌زایی و توسعه منطقه‌ای
صنعت نیشکر خوزستان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم برای بیش از ۲۵۰ هزار نفر اشتغال ایجاد کرده است. از کشاورزان و کارگران گرفته تا مهندسان و متخصصان صنایع تبدیلی، این زنجیره ارزش، زندگی بسیاری از خانواده‌ها را تحت تأثیر قرار داده و به توسعه اقتصادی مناطق محروم کمک شایانی کرده است.
چالش‌ها و راهکارها
با وجود تمام دستاوردها، این صنعت با چالش‌هایی مانند کم‌آبی، تحریم‌ها و فرسودگی برخی تجهیزات روبرو است. راه‌حل‌هایی مانند توسعه سیستم‌های آبیاری هوشمند، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و نوسازی ماشین‌آلات می‌تواند آینده این صنعت را تضمین کند.
نتیجه‌گیری و چشم‌انداز آینده
صنعت نیشکر خوزستان نمونه بارزی از اقتصاد مقاومتی و توسعه پایدار است. با برنامه‌ریزی صحیح، این صنعت می‌تواند نه تنها به قطب تولید شکر منطقه تبدیل شود، بلکه الگویی برای صنایع سبز در سطح بین‌المللی ارائه دهد. آینده این صنعت در گرو حمایت‌های دولتی، به‌کارگیری فناوری‌های نوین و حفظ منابع طبیعی است تا طلای سبز خوزستان همچنان بدرخشد.
کلام آخر
این گزارش نشان می‌دهد که نیشکر تنها یک محصول کشاورزی نیست، بلکه یک «صنعت کامل» است که از ریشه تا برگ آن ارزش اقتصادی دارد و می‌تواند الگویی برای سایر بخش‌های کشاورزی ایران باشد.
نویسنده گزارش#اعظم_صمدزاده
